Sabit alt ağa ayırma işlemi yapılırken (basic subneting) her bir alt ağda  kullanıcı sayısı aynı olur. Ancak gerçek hayatta genellikle alt ağlarda kullanıcı (host) sayısı eşit olmaz. Geleneksel alt ağa ayırma işleminde, en geniş LAN’ın gereksinimlerini karşılayacak şekilde ayırırız. Fakat adres alanını yeterli sayıda alt ağa böldüğümüz zaman kullanmadığımız fazladan host adreslerini boşa harcamış oluruz.

Örneğin bir WAN bağlantısı için 2 host adresi kullanılır. Mesela 192.168.1.0/24 ağını 4’e böldüğümüzü düşünürsek 4=2^a formülünden (a: ödünç alınan host bitleri) host bitlerinden 2 biti ödünç almamız gerekir. Yani  her bir alt ağda (2^6)-2=60 host adresi olacaktır. (Burada 6 kalan host bitlerini ifade ediyor) WAN bağlantısı için sadece 2 host kullanılır. Burada geriye kalan 58 host boşa harcanır.

Bu durumu önlemek için değişken uzunlukta alt ağ maskesi kullanılabilir. (VLSM= Variable Lenght Subnet Mask) VLSM kullanırken, alt ağ maskesi belirli bir alt ağ için kaç adet host biti ödünç alındığına bağlı olarak değişecektir. VLSM kullanılırken ağ, ilk önce alt ağlara ayrılır, ardından alt ağlar tekrardan alt ağa ayrılır. Bu işlem çeşitli boyutlarda alt ağlar oluşturmak için birden fazla tekrarlanabilir. LAN ve WAN segmentleri, VLSM kullanılarak ip adresleri boşa harcanmadan adreslenebilir.

Önceki alt ağa ayırma örneklerinin tümünde, her alt ağ için subnet mask değeri aynıydı. Bu, her bir alt ağın aynı sayıda kullanılabilir host adresine sahip olduğu anlamına geliyordu. VLSM için kullanıcı sayısı ve ödünç alınan host bitleri sayısı her bir ağ için değişeceğinden, ilgili ağın subnet mask değeri de değişecektir. Subnet mask değeri network bitlerinin tamamı 1, host bitlerinin de tamamı 0 yapılarak hesaplanır.

Yukarıdaki örnek topolojinin çözümü için aşağıdaki videodan faydalanabilirsiniz.